Arap Dilinde Kem-i İstifhâmiyye ve Kem-i Haberiyye Edatı Üzerine Semantik Bir İnceleme

Arap dili grameri ile ilgili eserlerde, ilk dönemlerden itibaren günümüze kadar edatlar konusu önemli bir yer tutmuştur. Neredeyse hiçbir eser konusunu ihmal etmemiştir. Konuya literatürde yapılan incelemede, edatların bazı gramer eserlerinde tek bölümde incelendiği, bazılarında ise eserin tamamının edatlara ayırıldığı görülmüştür. Bunun dışında, sadece edatı ele alan eserler de telif edilmiştir. Edatları inceleyen eserlere Sîbeveyhi’nin (ö. 180/796) el-Kitâb’ı, el-Müberred’in (ö.285/898), el-Muḳteḍab’ı örnek verilebilir. Müstakil olarak elen arasında ez-Zeccâcî’nin (ö.337/948) Meʿâni’l-ḥurûf’u (Kitâbü’l-Ḥurûf), ve er-Rummânî’nin (ö.384/994) Hurûfu’l-Me‘ânî’si sayılabilir. el-Kutrub’un (ö.206/821) el-Hemz’i örnektir. dilinde kelime genel anlamda fiil, isim, harf şeklinde üçe ayrılmaktadır. Burada kastedilen öğe edatlardır. âmil fonksiyonu bulunan harf-i cerler, ismini nasb haberini ref edenler, fiil muzâri’i cezm edenler gibi farklı birçok edatın yanı sıra, bulunmayıp anlamsal değeri olan da vardır. Fiil-i mâziye kesinlik, fiil-i muzâriye ihtimal anlamı veren (قَدْ) edatı, muzâri’ye gelecek zaman kazandıran (س و سَوْفَ) buna İstifhâm edatları bu kapsamına girmekte muhataba soru sormak için kullanılmaktadır. Söz edatlardan biri (كم) edatının, dönem diğerlerinden istifhâm başlığının özel başlık altında incelendiği Sîbeveyhi, el-Müberred, ez-Zeccâcî, Ebû Alî el-Fârisî dilcilerdendir. Fakat ez-Zemahşerî’de sonrasında kaleme alınan adı geçen edat mebniler bölümü içerisinde kinâyelerin almıştır. Bu günümüzde eserlerde almaktadır. edatlarından olmasına rağmen edatının şekilde incelenmesi dikkat çekici durumdur. Buna ek yine dönemden edilen pek çok eserde temyîzi benzer edatlarla ilişkisi sınırlı olacak alınmıştır. çalışmanın kısımları, cümle içerisindeki konumu, temyizi diğer ilişkisidir. Çalışmanın amacı kullanımlarını anlamını ortaya koyarak yanlış kullanımlarının önüne geçmek suretle alana katkı sunmaktır. haberiyye istifhâmiyye olmak üzere iki kısma Haberiyye “ne çok” “nice” anlamlara gelmektedir. kullanılan edattan sonra müfred cemi gelebilir kelimeler mecrur olurlar. “kaç?” anlamına gelmektedir durumda kendisinden müfret mansub gelir. (متي), (كَأَيِّن) (كَذا) anlam (متي) fark Gramer zamanlar incelenen özellikle ez-Zemahşeri mebnîlerin alt kinâyeler bölümünde incelenmiştir. İlk yazılan edatıyla bilgiye verilmiştir. geç eserleri öncekiler bilgi içermemektedir. Diğer ifade daha sonraki dönemlerde eserler, erken dönemde olduğu edatına dair semantik inceleme içermemektedir kullanımına kuralların temellendirilmesi konuları almamışlardır. nedenle derinlemesine sahibi isteyenlerin eserlerindeki bilgileri incelemeleri önem arz etmektedir. Ancak olmayı amaç edinmeyenler yararlı olacaktır.